Nowożytność
Skuteczność wielokalibrowej broni palnej sprawiła, że obok dział zaczęła pojawiać się na polu walki również jej podręczna odmiana. Pierwszą z nich były hakownice, zwane też rusznicami. Początkowo były one odlewane z brązu, jednak z czasem zaczęto wykonywać je ze stali, dzięki czemu możliwe stało się wydłużenie lufy, a tym samym powiększała się jej donośność, co miało wpływ na jej skuteczność(25).
Kolejnym etapem ręcznej broni palnej były arkebuzy i muszkiety. Szczególnie te ostatnie modyfikowane, wyposażone w zamek skałkowy, a następnie w zamek kapiszonowy, wyparte zostały z pola walki dopiero w drugiej połowie wieku XIX, na rzecz karabinów ładowanych pociskami zespolonymi26. Ta niezwykle istotna różnica, w połączeniu ze zmianą rodzaju ładunku miotającego z dotychczas stosowanego prochu czarnego na nitrocelulozowy, pozwoliła na dalszą ewolucję podręcznej broni palnej.
Rewolucją okazały się karabiny maszynowe, których zastosowanie na polu walki diametralnie zmieniło obraz wojny. Kartaczownica Gatlinga(27) będąca prekursorem tego typu broni, zastąpiona została jeszcze pod koniec wieku XIX karabinem maszynowym konstrukcji Maxima, którego zmodyfikowane wersje stały się prawdziwymi maszynkami do zabijania na wszystkich frontach Wielkiej Wojny, która wybuchła w 1914 roku(28).
Nie tylko broń podręczna uległa ewolucji. Podobny etap zmian dotknął również broń wielkokalibrową. Odprzodowe działa zostały zastąpione stalowymi armatami i haubicami ładowanymi od tyłu. Zwiększony kaliber i zasięg spowodował, że potrafiły one zwalczać wroga w bezpośredniej bliskości, jak i ostrzeliwać równie skutecznie jego zaplecze. Przykładem takiego działa była niemiecka Lange 21 cm Kanone in Schiessgerüst, która była w stanie ostrzeliwać oddalony o ponad sto kilometrów Paryż, zadając śmierć 250 osobom(29).
Jednak to nie działa, lecz wspomniane wcześniej karabiny maszynowe były główną przyczyną wprowadzenia na pole walki nowej ciężkiej broni, jaką były czołgi. Niemożność przełamania linii obronnych przeciwnika przez atakującą piechotę, dziesiątkowaną na ziemi niczyjej, zmusiły walczące strony do poszukiwania nowych rozwiązań technicznych.
Odpowiedzią był brytyjski czołg „Mark I”, który swój chrzest bojowy miał w 1916 roku w bitwie nad Sommą(30). Choć nie dokonał on wówczas przełomu na froncie, to jednak dał początek nowemu sposobowi prowadzenia wojny, który do perfekcji wypracowali i zastosowali Niemcy w pierwszych latach II wojny światowej. Jednak nie tylko czołgi stały się nowym typem broni, który znalazł zastosowanie podczas I wojny światowej. Były nim również samolot, którego pierwszy egzemplarz pojawił się najpierw na amerykańskim niebie za sprawą braci Wright 17 grudnia 1903 roku. Już kilka lat później, bo w roku 1909, Francja jako jedno z pierwszych państw, użyła samoloty do celów wojskowych(31).
Za jej przykładem poszły inne, głównie europejskie mocarstwa, a gdy wybuchła Wielka Wojna, wszystkie strony tego konfliktu dysponowały już swoim lotnictwem, które wykorzystywano do obserwacji, bombardowań oraz walk powietrznych z maszynami wroga.
Nie tylko na lądzie człowiek doskonalił swoją broń. Uzbrojone w działa okręty zapewniły Europejczykom przewagę na morzach i oceanach, pozwalając w szczególności krajom Europy Zachodniej na niczym nieskrępowaną ekspansję na wszystkich wodach świata. Zastąpienie żaglowców stalowymi pancernikami jeszcze tę przewagę utrwaliło, a morskie potęgi takie chociażby jak Anglia, stały się światowymi mocarstwami mającymi swoje interesy i kolonie w każdym zakątku globu ziemskiego(32).
II wojna światowa będąca niejako dogrywką I wojny światowej przyczyniła się do rozwoju w szczególności takich broni jak czołgi czy lotnictwo. Ostatnie jednak zdanie należało do wykorzystanej dwukrotnie w 1945 roku broni atomowej, która zrzucona na japońskie miasta Hiroszima i Nagasaki zmieniła je w sterty gruzów, uświadamiając jednocześnie światu, że ze względu na swoją moc rażenia może być ona ostatnim elementem na drodze ewolucji broni, jaką wymyślił człowiek.
Robert Różycki
