17.11
Polska
Nastąpiła seria aktów dywersji na strategicznej trasie kolejowej Warszawa-Lublin – oficjalnie potwierdza premier Tusk; najpoważniejszy to eksplozja ładunku wybuchowego pod Garwolinem, w celu wykolejenia pociągu.
Rząd powołał zespół śledczy CBŚP i ABW, służby postawiono w stan najwyższej gotowości. Eksplozja k. stacji Mika wyrwała fragment toru. Mimo to 3 pociągi szczęśliwie pokonały odcinek, a zniszczenia dostrzegł maszynista czwartego.
Tego samego dnia wieczorem, w innym miejscu, pociąg relacji Świnoujście-Rzeszów, którym podróżowało 500 os., musiał gwałtownie hamować z powodu uszkodzonej sieci trakcyjnej. Nikt nie odniósł obrażeń.
Niemcy
Dom Aukcyjny Felzmann w Niemczech planował sprzedaż prywatnej kolekcji 600 artefaktów ofiar niemieckich zbrodni w Polsce. Stanowczo sprzeciwiła się temu Polska i aukcja została anulowana, a przedmioty zniknęły ze strony domu.
Na licytację miały trafić m.in: list więźnia Auschwitz „o bardzo niskim numerze”; diagnoza z Dachau o przymusowej sterylizacji; karta Gestapo o egzekucji Żyda; gwiazda żydowska z Buchenwaldu, plakaty propagandowe; ponad 20 dokumentów z Majdanka.
Norwegia
Telewizja NRK nazwała Marsz Niepodległości nazistowskim. Teraz przeprasza, mówiąc o błędzie. Ambasada RP w Oslo domaga się sprostowania.
USA
Tesla wymaga od dostawców, by w 2 lata wykluczyli z produkcji komponenty pochodzące z Chin w autach produkowanych w USA. Proces zaczął się po zakłóceniach w łańcuchach dostaw w pandemii, a został przyspieszony po cłach Trumpa. Chiny są głównym producentem i eksporterem części (w tym chipów i akumulatorów).
UE
KE chce przyspieszyć nałożenie ceł na małe przesyłki o wartości poniżej 150 €, co ma objąć paczki z Chin, Temu, Shein, AliExpress. Miałyby wejść w roku 2026, 2 lata wcześniej niż planowano.
Liczba paczek niskiej wartości wwożonych do UE z Chin podwoiła się w 2024 do 4,5 mld sztuk. USA już nałożyły podobne cła.
Wiadomość o zmianach pozytywnie wpłynęła na notowania polskich spółek handlowych na giełdzie, w tym Żabki, CCC, LPP i Allegro (między 1% a 6% wzrostu).
Szwecja
Sztokholm, piętrowy autobus wjechał w wiatę przystankową w godzinach szczytu; był pusty, ale w wypadku zginęło kilku oczekujących, a wiele osób jest ciężko rannych. Lokalne media nie wykluczają, że był to celowy atak.
Rosja
Zmasowany atak rakietowy i dronowy na obiekty w Rosji – głównym celem był port w Noworosyjsku nad Morzem Czarnym, kluczowy dla rosyjskiej floty i eksportu ropy. Użyto ukraińskie pociski manewrujące Neptun, znane z zatopienia krążownika „Moskwa” w 2022 r. Uszkodzono infrastrukturę portową, strategiczny terminal naftowy „Szesharis” oraz tankowiec „Arlan”.
Drony z kolei zniszczyły w Noworosyjsku 4 baterie przeciwlotnicze S-400 Triumf i 2 ważne radary. Atak wstrzymał eksportu ropy z Noworosyjska, który odpowiada za 2,2 mln baryłek dziennie (2% światowego zapotrzebowania).
Z kolei Rosjanie wykorzystali mgłę, zbudowali most pontonowy i szybkim atakiem zajęli wieś. Nowopawliwka w obw. zaporoskim.
Chiny
Naukowcy z Shenzhen University w Chinach rozpoznali na Marsie 8 potencjalnych wejść do jaskiń, które mogły powstać w wyniku rozpuszczenia przez wodę podpowierzchniową.
To głębokie, koliste zapadliska, które powstały przy zawaleniu się stropów jaskiń, a nie uderzeń meteorytów. To 1. w historii odkrycie jaskiń krasowych na Marsie – dotąd zauważono tylko tunele lawowe. Mogły w przeszłości dawać środowisko sprzyjające życiu, a obecnie kryć jego ślady. Mogą też być naturalnym schronieniem dla przyszłych astronautów przed promieniowaniem kosmicznym.
Palestyna
Przełom w interpretacji zdobień na starożytnej srebrnej czarze z Palestyny – wg naukowców, przedstawiają uniwersalny bliskowschodni mit o stworzeniu kosmosu i narodzinach Słońca, co czyni je jednym z najwcześniejszych wizualnych zapisów kosmogonii, starszym o 1 tys. lat niż słynny babiloński epos Enūma Eliš.
W 1970 r. w skalnym grobowcu z epoki środkowego brązu (ok. 2650–1950 p.n.e.) w Palestynie odnaleziono niewielką, srebrną czarę z tymi ornamentami.
18.11
Polska
Naczelna Izba Lekarska uważa, że premier Tusk nie jest właściwie informowany o realnej sytuacji w ochronie zdrowia, bo zapewniał, że odsyłanie nie dotyczy pacjentów onkologicznych, a wg NIL dotyczy.
Przytaczając dane NFZ przyznała, że skala nie jest duża, ale podkreśliła, że takie przypadki się zdarzają. Premier zapewniał, że jeśli pojawi się choć 1 potwierdzony przypadek odesłania pacjenta onkologicznego, min. zdrowia Sobierańska-Grenda będzie interweniować osobiście.
UE
Polska “stanowczo” sprzeciwia się planom UE, by obowiązkowo skanować prywatne wiadomości w komunikatorach internetowych. Chodzi o kontrowersyjną “Chat control”. Trwają negocjacje w Radzie UE, a europarlament dopiero ma głosować nad regulacją. Wg UE, ma ona zapobiegać pedofilii w internecie. Na razie wstępnie zaakceptowano duńską propozycją kompromisu, by zezwolić na dobrowolność państw w tym zakresie, ale eksperci alarmują, że i tak byłby to przełom i pierwszy krok, by w przyszłości zastąpić dobrowolność obowiązkiem.
Wg polskiego rządu, Chat Control naruszałaby prawa i bezpieczeństwo obywateli w sieci.
Słowenia
Pociąg uderzył w przedmioty ułożone na torach, tamtejsze koleje mówią o akcie sabotażu. To cała seria takich zdarzeń, np. w sierpniu w podobnym pociąg wjechał w podkłady kolejowe, też celowo ułożone na torach. Teraz na torach ktoś rozłożył konary drzew, meble ogrodowe i rower.
Także miesiąc temu doszło na Słowenii do wykolejenia pociągu w wyniku celowego uszkodzenia zwrotnicy. Takie sytuacje miały miejsce 2 razy. W jeszcze innych przypadkach ktoś ułożył głaz i celowo uszkodzono sygnalizator – przytomność pracowników zapobiegła zderzeniu 2 pociągów pasażerskich.
USA
Meta dorabia się m.in. na reklamowaniu oszustw i zakazanych towarów – świetnie o tym wie i sama prognozowała z tego tytułu 10% swoich dochodów w 2024 (16 mld $).
Dokumenty pokazują, że platformy: Facebook, Instagram, WhatsApp każdego dnia wyświetlają użytkownikom 15 mld reklam oszustw. Za takie reklamy naliczają wyższe opłaty i ich nie blokują.
W 2023 Meta ignorowała lub odrzucała 96% zgłoszeń użytkowników ws. oszustw. Dokumenty wskazują, że firma spodziewa się do 1 mld $ kar regulacyjnych, znacznie mniej niż zyski z reklam oszustw (7 mld $ rocznie). Badania wewnętrzne Meta wykazały, że jej platformy stoją za 1/3 wszystkich udanych oszustw w USA.
Turcja
Sukces tureckiej marki samochodów elektrycznych Togg. W 2018 r. zapadła decyzja o budowie, a obecnie ma największą w kraju sprzedaż elektryków, większą niż Tesla. Togg ma już 20% udziału na lokalnym rynku, a jego SUV T10X jest najchętniej kupowanym elektrykiem w kraju.
Dla porównania, projekt polskich elektryków Izera ruszył w 2016 r. i został zamknięty w 2024 r.
Francja
Regulator nałożył 140 tys. € kar na kanał informacyjny CNews (z grupy Canal+) m.in. za stwierdzenie “imigranci zabijają”. Najwyższy Sąd Administracyjny Francji potwierdził kary. Zarzut: podżeganie do nienawiści wobec imigrantów i szerzenie dezinformacji klimatycznej.
W programie „La Matinale Weekend” publicyści mieli powtarzać, że „imigranci zabijają”. W 1 z programów ekonomista Philippe Herlin nazwał globalne ocieplenie „kłamstwem” i „spiskiem”, a nadawca nie zdystansował się do tych słów.
W marcu kanał C8 (też należący do Canal+) stracił koncesję na nadawanie naziemne z powodu jakoby promowania skrajnej prawicy i mowy nienawiści. Tu kary przekroczyły 7,5 mln €.
UK
W Oxfordshire odkryto „rzekę odpadów”, jakie widywane są w krajach 3. świata. Stanowi to zagrożenie ekologiczne. Znajduje się na terenie zalewowym, zaledwie 5 m od rzeki Cherwell, która jest dopływem Tamizy.
Szacowany koszt usunięcia jest wyższy niż cały roczny budżet okręgu Cherwell. Podejrzewa się, że za powstaniem wysypiska stoją zorganizowane grupy przestępcze.
Holandia
Muzułmanin, zwolniony z pracy za odmowę podania ręki kobiecie (swojej szefowej) ze względów religijnych, pozwał pracodawcę o dyskryminację i wygrał, otrzymując 35 tys. € odszkodowania.
Ukraina
Narasta kryzys dezercji i uchylania się od służby na Ukrainie – 80% zmobilizowanych oddala się z centrów przygotowań, zanim trafi na front. Liczba dezerterów dorównuje już liczebności armii sprzed wojny (250 tys.)
Irak
Dzięki AI naukowcy z uniwersytetów z Niemiec i Iraku zrekonstruowali babiloński hymn sprzed 3 tys. lat. AI rozpoznała i złączyła 30 dodatkowych, rozproszonych fragmentów tekstu, co skróciło proces badawczy o dekady. Hymn liczy 250 wersów i opiewa wspaniałość Babilonu, m.in. żyzność pól nad Eufratem oraz życie jego mieszkańców. Zawiera unikalne w literaturze mezopotamskiej wzmianki o kobietach – kapłankach oraz podkreśla szacunek Babilończyków do cudzoziemców.
Hymn był tak popularny w starożytności, że służył do nauki w babilońskich szkołach, co przyczyniło się do zachowania wielu fragmentów.
19.11
Polska
Nie udało się zachęcić polskich rodziców do dobrowolnej edukacji zdrowotnej. Teraz rząd rozważa zmuszenie ich do przedmiotu. MEN zapowiedziało starania o decyzję jeszcze w tym roku szkolnym, by przedmiot stał się obowiązkowy. “To jest dla mnie bardzo ważne” – stwierdziła lewicowa wiceminister Piechna-Więckiewicz. Na przedmiot uczęszcza 30% dzieci.
Czechy
W Dukovanach już trwa budowa 2 bloków jądrowych o mocy ponad 1000 MW każda. Inwestycję za 19 mld $ wykonuje koreańska KHNP. Będą gotowe w 2. połowie lat 30-tych. W 2050 r. energia atomowa ma odpowiadać za 50-60% czeskiej energii.
USA
Donald Trump rozważa udzielanie azylu w USA Brytyjczykom prześladowanym w ich kraju za poglądy, lub protesty, np. antyaborcyjne lub antyimigracyjne.
Ukraina
Rosyjski dron uderzył w turecki statek z ładunkiem gazu LNG zacumowany w ukraińskim, rzecznym porcie Izmaił nad Dunajem, przy granicy z Rumunią. Doszło do pożaru. W obawie przed eksplozją, Rumunia ewakuowała mieszkańców wsi Plauru.
Arabia Saudyjska
Decyzją Trumpa, USA sprzedadzą Arabii S. myśliwce F-35. Jednak przez brak pełnego zaufania do tego kraju, który rozwija też relacje z Chinami, wg Bloomberga samoloty prawdopodobnie będą miały okrojone w oprogramowaniu możliwości bojowe.
Kazachstan
Archeolodzy odkryli w Kazachstanie rozległą osadę sprzed 3,5 tys. lat, która zmienia wyobrażenia o społecznościach stepowych. Zajmowała ona 140 ha nad rzeką Irtysz, w strategicznym miejscu umożliwiającym kontrolę ruchu w dolinie. Była to wczesna forma miasta z umocnieniami, gospodarstwami i monumentalnym budynkiem w centrum. Odkryto wydzieloną „dzielnicę” produkcyjną, gdzie na dużą skalę wytapiano miedź i brąz cynowy (znaleziono tygle, żużel i artefakty, co świadczy o zaawansowanej technologii).
Było to prawdopodobnie kluczowe centrum handlu i decyzyjne, położone blisko złóż miedzi i cyny w górach Ałtaj. Skala i struktura osady wg naukowców „nie przypomina niczego, co widzieliśmy w strefie stepowej” i zmienia rozumienie społeczeństw epoki brązu w tym regionie.
Korea
Kolejnych 21 armatohaubic K9 dołączyło do Wojska Polskiego, które ma ich na stanie już przeszło 200 sztuk. W drodze z Korei Płd. są kolejne.
20.11
Polska
Radosław Sikorski z oburzeniem zareagował na to, że prezydent Nawrocki nie chce stosować prawa UE ponad polskim, krytykuje UE i odmawia awansu sędziom powołującym się na nadrzędność prawa unijnego. W czasie jego mowy, posłowie PiS opuścili Sejm.
Ukraina
Zmasowany atak 470 rosyjskich dronów i niemal 50 rakiet na kilka miejsc na Ukrainie, w tym największy na Tarnopol na zach. Kraju. Uderzono w wieżowce mieszkalne; zginęło 9 osób.
Rosja
Rosyjski dron, biorący udział w ataku na ukraińskie porty nad Dunajem, naruszył przestrzeń Mołdawii i Rumunii. Przebywał w rumuńskiej przestrzeni co najmniej 12 min k. miasta Foltesti. Rumunia wysłała mieszkańcom powiadomienia alarmowe i poderwano 2 niemieckie myśliwce Eurofighter oraz 2 rumuńskie F-16. Drona nie zestrzelono, oceniając, że nie zagraża ludności ani strategicznym obiektom.
UK
3 imigrantów z Egiptu i Iranu, przybyłych na małych łodziach, by wnioskować o azyl, stanęło przed sądem za zbiorowe zgwałcenie 30-latki na plaży w Brighton. Dwaj mieszkali w hotelu dla migrantów, jednemu dzień wcześniej odrzucono wniosek o azyl.
21.11
Polska
Polska w listopadzie wynosi na orbitę 4 własne satelity rozpoznawcze (SAR i PIAST) – to kluczowy krok w stronę niezależności w technologii obserwacji Ziemi i wojskowego rozpoznania.
Wyniesie je rakieta Falcon 9. Pierwszy polski satelita SAR trafi na orbitę. Polska kupiła łącznie 3 takie za ok. 850 mln zł. Satelity SAR, produkowane przez polsko-fińską firmę ICEYE, umożliwiają obserwację Ziemi w każdych warunkach pogodowych i oświetleniowych z rozdzielczością do 25 cm. Pierwszy jest gotowy do służby po 5 miesiącach od podpisania kontraktu w maju 2025.
Satelity PIAST to nanosatelity ważące ok. 10 kg każdy, a cały projekt został zrealizowany w czasie poniżej 3 lat.
Rosja
Rosjanie zdemontowali płaskorzeźby Orderu Virtuti Militari oraz Krzyża Kampanii Wrześniowej z polskiego cmentarza w Katyniu. Rząd oraz polskie instytucje, w tym IPN i Urząd ds. Kombatantów, potępiły akt jako „barbarzyństwo” i domagają się natychmiastowego przywrócenia symboli.
Rosjanie uznali, że naruszają one przepisy dziedzictwa kulturowego i upamiętnienia zwycięstwa ZSRR w II WŚ. Usunięcie narusza polsko-rosyjską umowę o grobach i miejscach pamięci z 1994 r., a podobny incydent miał miejsce w maju 2025 r. na cmentarzu w Miednoje.
USA
Wg mediów w USA, Trump poparł 28-pkt. plan pokojowy dla Ukrainy, opracowany przez rząd USA i konsultowany z wysłannikiem Putina, a tworzony bez udziału Ukrainy.
Zakłada m.in. oddanie Rosji nawet nieokupowanej części Donbasu, który stałby się strefą zdemilitaryzowaną, częściowe rozbrojenie i zmniejszenie armii ukraińskiej, a także „zamrożenie frontu” w obwodach zaporoskim i chersońskim. Rosja byłaby zobowiązana do ograniczeń wojskowych w tych strefach.
Czechy
Zderzenie 2 pociągów w Czechach k. Czeskich Budziejowic, rannych jest 60 os, w tym 2 ciężko; zawiniło przejechanie przez maszynistę sygnału „stop”. Na tej linii nie było nowoczesnego systemu bezpieczeństwa ETCS. Zderzył się pociąg ekspresowy z pociągiem osobowym.
Holandia
Holandia zawiesza decyzję o przejęciu z rąk Chin firmy Nexperia produkującej półprzewodniki; dla Chin to za mało, by ściągnąć ograniczenia dostaw.
Rząd Holandii wg ustawy z 1952 r. przejął kontrolę pod koniec września, uzasadniając to „poważnymi brakami w zarządzaniu”. W reakcji Pekin ograniczył eksport półprzewodników Nexperii z chińskich zakładów.
70% układów scalonych Nexperii, choć produkowanych w Europie, jest montowanych w Chinach. Przez spór zabrakło półprzewodników, co wpłynęło m.in. na przemysł moto i VW zawiesi produkcję Golfów.
Chiny stwierdziły, że decyzja Holandii to krok w dobrym kierunku, ale za mało do rozwiązania problemu.
Nowa Zelandia
Nowa Zelandia zakazuje od grudnia stosowania blokerów dojrzewania u dzieci w celu tranzycji płci. Argument: brak dowodów na korzyści z tranzycji, co potwierdził raport resortu zdrowia. Podobne ograniczenia wprowadzono m.in. w Finlandii (2020), Szwecji (2022), Danii (2023) i Wlk. Brytanii (2024). Tajlandia zakazała tranzycji nieletnich już w 2009 r.
Włochy
Sąd Najwyższy zdecydował o ekstradycji do Niemiec Ukraińca, Serhija K., podejrzanego o udział w wysadzeniu gazociągu NS w 2022 r. Serhij K. prowadził 11-dniowy strajk głodowy. Wg Niemców był on organizatorem ataku.
22.11
Polska
Rząd odrzucił wniosek o dofinansowanie 600 mln zł z KPO dla polskiej firmy Adaptive Motors Poland, posiadającej gotowe prototypy elektrycznych aut dostawczych. Zamiast tego przyznał wsparcie państwowej spółce ElectroMobility Poland (twórcy Izery, bez prototypu od 9 lat), co stawia pod znakiem zapytania przyszłość projektu budowy w Polsce „następcy Żuka i Nysy”.
Adaptive Motors wniosło o środki na budowę fabryki w Kleszczowie. Posiada już 6 jeżdżących prototypów i umowę na zakup 19-ha działki. Wobec braku środków firma wraca do szukania inwestora zagranicznego i możliwego otwarcia fabryki poza krajem.
Electromobility może otrzymać 4,5 mld zł.
Niemcy
Powołany przez Niemców dom niemiecko-polski, choć nie ma jeszcze siedziby w Berlinie, na swojej stronie promuje nowo wydaną książkę obwiniającą Polaków i polskie władze za Holokaust.
Wg niemieckiego opracowania, polscy burmistrzowie byli kluczową grupą urzędników w aparacie administracyjnym “Generalnej Guberni” i wraz z niemieckimi zarządcami “odegrali kluczową rolę” w mordowaniu polskich i europejskich Żydów.
Rosja
Rosja wyprzedała już 57% złota zgromadzonego przed wojną. Z ponad 405 ton zostały tylko 173 tony. Cel wyprzedaży to pokrycie niedoborów budżetu.
Białoruś
Po wizycie wysłannika Watykanu na Białorusi Łukaszenka ułaskawił 2 katolickich księży skazanych za „szpiegostwo na rzecz Polski i Watykanu” oraz za opublikowanie flagi ukraińskiej. Miał ich ułaskawić w „geście miłosierdzia i szacunku dla Papieża”. Ks. Henryk Okołotowicz, aresztowany w listopadzie 2023 skazany był na 11 l. łagru za szpiegostwo, a o. Andrzej Juchniewicz zatrzymany w maju 2024 na 13 l. więzienia za flagę.
Hiszpania
Zaledwie 10-letni Witold Kupczyński zdobył tytuł mistrza świata w prestiżowych zawodach MotoMini World Series na torze MotoGP w Walencji.
W zawodach biorą udział mistrzowie 22 krajowych i regionalnych edycji. Podium uzupełnił inny Polak, Jan Babiarz. Starszy brat Witolda, 13-l. Andrzej, też odnosi sukcesy – w debiucie w międzynarodowych mistrzostwach Hiszpanii zajął sensacyjne 3. miejsce, pokonując 26 rywali.
PAT
