Możliwości współpracy Polski, Ukrainy i pozostałych państw Regionu są ogromne. Wymagają jednak olbrzymich inwestycji. Wymienię tylko niektóre projekty, ważne z punku widzenia rozwoju wymiany handlowej i inwestycji w ramach Międzymorza.
Warunkiem sine qua non jest jednak wygranie przez Ukrainę wojny z Rosją. Wojny prowadzonej nie tylko o zachowanie niepodległości i integralności granic Ukrainy, ale i o bezpieczeństwo i możliwość rozwoju małych i średnich państw Europy Środkowo-Wschodniej.
1. Transport śródlądowy.
Specyfika oferty eksportowej Ukrainy wymusza przewóz dużych wolumenów produktów, jak ziarno, rudy żelaza, mangan, oleje i chemikalia, gliny, w konkurencyjnych cenach.
Jednym ze środków transportu spełniających ten warunek jest transport wodny śródlądowy.
1 barka rzeczna typu Europa zastępuje 30 tirów.
Szacuje się, że spalając 1 litr paliwa może przewieźć na odcinku 1 km:
– żegluga śródlądowa – 127 ton;
– transport kolejowy – 97 ton;
– transport drogowy – 50 ton.
Mimo oporu pseudo-ekologów ta forma transportu ma przyszłość jako ważny komponent dla korytarzy transportowych północ-południe i wschódzachód.
Rys. 1.
Drogi Wodne łączące Dniepr z Wisłą muszą poczekać, aż na Białorusi upadnie prokremlowska satrapia i powstanie rząd orientujący się na współpracę z krajami Zachodu, w tym z Polską.[1]
Gdyby nie wybuch II Wojny Światowej, Kraków i Lwowa miałyby wodne połączenia z Mołdawią i Morzem Czarnym. Projekt polsko-rumuńskiego kanału wraz z ogromnym centrum logistycznym pod Lwowem został zatwierdzony w roku 1938. Jego orędownikiem był m.in. Eugeniusz Kwiatkowski. Po tym projekcie pozostała pokaźna dokumentacja techniczna, którą warto wykorzystać obecnie. Historia projektu Wisła – San – Dniestr jest bardzo długa, gdyż sięga czasów austriackich. Rząd Austro-Węgier w ostatnich dziesięcioleciach istnienia przykładał dużą wagę do rozwoju dróg wodnych. Niestety wiele projektów, które około roku 1910 znajdowało się w zaawansowanej fazie przygotowawczej, nie doczekało się realizacji wskutek wybuchu wojny.
Rys 2. [2]
Rys.3[3]
Warto ten temat rozważyć. Na początek przynajmniej dotrzeć do archiwalnych planów kanału Dniestr – San[4] i kompleksowo opracować temat pod kątem historycznym. A później, być może, włączyć projekt do programu Partnerstwa Wschodniego – najwyższy czas, by tę platformę współpracy UE ze Wschodem napełnić w końcu konkretną treścią.
Korzyści gospodarcze dla Polski, a dla Małopolski i Podkarpacia w szczególności, są równie istotne. Rozwinęłaby się u nas żegluga śródlądowa, a Kraków i Przemyśl stałyby się ważnymi portami śródlądowymi Polski, po stronie Ukrainy Lwów. Projekt ten włączyłby w krwioobieg gospodarczy Międzymorza także Mołdawię.[5]
Projekt wiąże się z innymi planowanymi inwestycjami:
- Kanał Krakowski to koncepcja budowy połączenia w obrębie aglomeracji krakowskiej, które poprzez Kanał Śląski będzie łączyło Odrę z Wisłą. Jego realizacja przyczyni się do stworzenia śródlądowego transportu wodnego na południu Polski.
Realizacja wspomnianych kanałów może stworzyć połączenie z drogą[6] wodną Ostrawa – Kędzierzyn-Koźle, przyczyniając się do rozwoju gospodarczego regionu śląskiego oraz południowej Polski, jak informuje Szymon Huptyś, rzecznik prasowy Ministerstwa Infrastruktury.
- Kanał Śląski, o długości ok. 93 km, miałby połączyć Odrę z Wisłą oraz Górnośląski Okręg Przemysłowy i Rybnicki Okręg Węglowy z Krakowem. Z Wisłą ma łączyć się w okolicach Oświęcimia, a z Odrą w rejonie Kędzierzyna-Koźla.
Bardzo intrygujące jest to, jak powstawał pomysł żeglugowego połączenia Dunaju, Odry i Łaby. Pierwsza odnotowana wzmianka o kanale pochodzi z roku 1653, kiedy to zdecydowano się uczynić rzekę Morawę spławną, połączyć ją z Odrą i opracować niezbędną dokumentację.
Pierwszy odcinek ma się zaczynać nad Odrą w ostrawskiej części Świnowa (Svinov) i biec do granicy z Polską, gdzie połączy się z prowadzącą do Kędzierzyna-Koźla polską częścią kanału. Po czeskiej stronie inwestycja będzie obejmowała przebudowę siedmiu dróg, jednego mostu kolejowego i dwóch śluz wodnych oraz budowę portu w Świnowie (Svinov).
Zgodnie z dokumentem ministerialnym, aby najefektywniej wykorzystać kanał wodny, jego głębokość powinna wynosić 5 m, a szerokość ok. 40 m. Projekt, o którym mowa, to odcinek z Ostrawy do Kędzierzyna-Koźla. Jest on częścią działań realizowanych w ramach koncepcji Trójmorza. Koszty w pierwszej fazie połączenia Ostrawy z Polską to ok. 15 mld koron (ok. 0,5 mld euro). Szacuje się, że dla całego projektu – Odra-Dunaj- będzie to ok. 300 mld koron (11-12 mld euro).
Rys.4[7]
Kolejne drogi wodne łączące Polskę, Ukrainę z krajami Europy Środkowej, Zachodniej i Południowej[8]
Transport rurociągowy, gazu, ropy, płynnych produktów ropopochodnych a może i wodoru to także infrastruktura w którą warto inwestować. W przyszłości ukraińskie magazyny gazu mogłyby być wpięte w polską sieć przesyłu gazu, zwiększając bezpieczeństwo rynku. Trzeba pamiętać, że Ukraina może stać się z importera gazu ważnym producentem tego surowca. Orlen mógłby zaangażować się w budowę rafinerii na Ukrainie w oparciu o ropociąg EAKTR, w tym polską nitkę Odessa-Brody-Adamowo-Gdańsk, naftoporty w Gdańsku i Odessie[9].
Właśnie teraz, w czasie wojny, dają o sobie znać wąskie gardła w transporcie produktów ropopochodnych. Rynek sprzedaży detalicznej paliw też jest na Ukrainie otwarty na inwestorów, ponieważ odeszli inwestorzy związani z Rosją. Tysiące cystern czeka na przejazd liniami kolejowymi.
Rurociągi rozwiązałyby problem przepustowości linii kolejowych. Ukraina ze swoim olbrzymim potencjałem OZE i energetyki jądrowej może być dostarczycielem wodoru na rynki europejskie. Przy odpowiedniej infrastrukturze przesyłowej Polska mogłaby w tym pośredniczyć.
Połączenia kolejowe.
Po transporcie rzecznym to najbardziej efektywny środek transportu dużych wolumenów produktów. Polska i Ukraina powinny zwiększyć przepustowość tras kolejowych łączących oba kraje. Brakuje także centrów logistycznych po obu stronach granicy.
Zablokowanie przez Rosję ukraińskich portów czarnomorskich utrudniło wywóz produktów do tej pory tradycyjnie przez nie obsługiwanych – zboża, wyrobów stalowych, cementu.
Wobec tego Ukraina podjęła decyzję o wykorzystaniu portów bałtyckich, w tym polskich. Okazało się jednak, że linie kolejowe wymagają po obu stronach granicy poważnych inwestycji. (24 maja 2022 rząd Ukrainy podjął decyzję o przejściu na europejski rozstaw torów kolejowych.)
Rys.5[10]
Rys 6.[11]
Połączenia drogowe.
Planowane połączenia autostradowe między Gdańskiem a Odessą pozwolą zintensyfikować handel i inwestycje między Bałtykiem a Morzem Czarnym.[12]
Porozumienie między polskimi portami i portami ukraińskimi pozwoli na pogłębienie współpracy i podwyższenie konkurencyjności obu portów. Choć porty Ukrainy i Polski funkcjonują w różnych obszarach wodnych i obsługują różne strumienie ładunkowe, to jednym z kierunków współpracy jest poszukiwanie oraz przyciąganie ładunków tranzytowych, m.in. z Azji Środkowej i Turcji.
Połączenia telekomunikacyjne
Przesył danych to niezwykle istotny i rosnący komponent wymiany gospodarczej. Współczesna gospodarka coraz bardziej opiera się na wymianie usług przetwarzania danych.
Rys 7.[13]
Przesył energii elektrycznej.
Inwestycje w ukraińską energetykę atomową przez polskie podmioty umożliwiłoby pozyskanie know-how dla polskiego operatora przyszłych elektrowni atomowych. Stronie ukraińskiej pozwoliłoby na odbudowę i modernizację jednostek wytwórczych, a także pozyskanie europejskich rynków zbytu.
Współpraca w obszarze rolno spożywczym
Ukraina ma olbrzymie możliwości jeśli chodzi o produkcję rolną. Polski przemysł przetwórstwa rolno spożywczego ostatnio rozwijał się stabilnie, w latach 2010-2019 uzyskując wzrost średniorocznej wartości produkcji ok. 4,5%. Polskie rolnictwo, z powodu ograniczonej podaży odpowiedniej jakości gruntów rolnych, nie jest już w stanie zwiększać produkcji rolnej więcej niż 3-4% rocznie[14]; przy wykorzystaniu całej palety nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, co z kolei ma wpływ na jakość tych produktów. Przy dalszym dynamicznym wzroście mocy produkcyjnych branży przetwórstwa rolno spożywczego, firmy produkcyjne staną przed problemem pozyskania surowców dla produkcji. Ukraina może być dostawcą dobrej jakości produktów rolnych w konkurencyjnych cenach.
Oczywiście, takie projekty wymagają czasu, środków finansowych i istnienia odpowiedniej infrastruktury instytucji finansowych.
Przemysł obronny i gospodarka oparta na wiedzy
Wzajemne otwarcie rynków pracy, w tym w obszarze obronności, pozwoliłoby na optymalne wykorzystanie zasobów ludzkich w przypadku pojawienia się kolejnego zagrożenia ze Wschodu.
Podczas międzynarodowej konferencji „Europe – Poland – Ukraine. Rebuild together”, na panelu Współpraca Przemysłów Zbrojeniowych Polski i Ukrainy – Odbudowa Potencjału, Rozwój Wspólnych Projektów” Oleg Możnyj, wiceminister Przemysłów Strategicznych Ukrainy tak wypowiedział się o możliwościach współpracy polsko-ukraińskiej w zakresie współpracy przemysłów obronnych:
„Dla zaspokojenia potrzeb sił zbrojnych i bezpieczeństwa Ukrainy w obliczu rosyjskie agresji wysiłki koncentrują się wokół wybranych zakresów produkcji: operacyjne systemy rakietowe, bezzałogowce różnych typów, lotnictwo, systemy przeciwlotnicze i radiolokacyjne, systemy rozpoznawcze dalekiego zasięgu, rozwiązania dla operacji specjalnych, walki informacyjnej i cyberbezpieczeństwa. Odrębnym aspektem jest zabezpieczenie funkcjonowania, serwis i naprawa sprzętu zdobycznego oraz uzbrojenia i sprzętu dostarczanego w ramach pomocy międzynarodowej, jak również własnego. Wymaga to odpowiedniego planowania, również w perspektywie działania zakładów ukraińskich, a w przyszłości uruchomienia na bazie naszych technologii i naszych firm produkcji na terenie Polski. Wymaga to transferu pełnej dokumentacji eksploatacyjnej, a w perspektywie również produkcyjnej.
W dalszej perspektywie ukraiński przemysł i kompleks naukowo-techniczny powinny brać udział w międzynarodowych projektach oraz programach. Tutaj również szczególnie ważna jest rola Polski – jako sąsiada, najbardziej zaangażowanego partnera i sojusznika. Dotyczy to szczególnie rozwoju sprzętu, wyposażenia i uzbrojenia jakiego potrzebować będzie sektor obronny i bezpieczeństwa Ukrainy. Ukraina dysponuje unikatowymi zdolnościami i technologiami pożądanymi w międzynarodowej kooperacji, takimi jak rozwiązania przemysłu kosmicznego, w tym rakiet nośnych, systemów satelitarnych, radiolokacji i systemów rakietowych. Na tych polach, ale i w wielu innych obszarach Ukraina dysponuje unikatowymi kompetencjami.”[15]
Mamy zatem przestrzeń do współpracy i tworzące się formy instytucjonalne, co pozwala patrzeć z umiarkowanym optymizmem na możliwość zmaterializowania się idei sojuszu regionalnego także z Ukrainą.
Państwa Międzymorza, jeżeli będą koordynować swoje polityki gospodarcze, polityki bezpieczeństwa i aktywnie się wspierać, staną się silniejsze w możliwym starciu z Kremlem i silniejsze wobec państw Zachodu. Można zrobić dużo dobrego zanim Ukraina, Mołdawia i Gruzja staną się członkami NATO i UE. Mam nadzieję, że mimo trudności projekt Międzymorza będzie nabierał realnych kształtów.
Mariusz Patey
Bibliografia
1..https://m.niezalezna.pl/202715-zabrano-nam-ukrainskich-przyjaciol
4.https://raporty.spotdata.pl/trojmorze
5.https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2020/08/PIE-Trojmorze_raport.pdf
7. Listy z Wyspy: ABC polityki „Kultury : Juliusz Mieroszewski
8.https://kulturaparyska.com/pl/topic-article/inwigilacja-instytutu-literackiego-w-czasach-gomulki
9.Mariusz Patey, ROZBITE IMPERIUM CYKL DEBAT I KONFERENCJI NA STULECIE ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI. Projekt współfinansowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych “Koncepcje Międzymorza w myśli Ojców Założycieli II RP” strona 56.
[1] https://netka.gda.pl/polska-polaczy-baltyk-z-morzem-czarnym/
[2] Drogi wodne, Ingarden, KANAŁ WISŁA – DNIESTR , Kraków Wyd. Instytutu Ekonomicznego 1916 r.
[3] https://www.zegluga-rzeczna.pl/articles/498/Droga-Wodna-Baltyk-Morze-Czarne-Wisla-San-Dniestr-Prut-Dunaj
[4] https://www.zegluga-rzeczna.pl/news/2703/kanal-wisla-san-dniestr
[5]https://www.zegluga-rzeczna.pl/articles/498/Droga-Wodna-Baltyk-Morze-Czarne-Wisla-San-Dniestr-Prut-Dunaj
[6]https://www.zegluga-rzeczna.pl/articles/543/kiedy-wegiel-do-elektrocieplowni-poplynie-barkami-z-oswiecimia-do-krakowa?
[7]https://static2.lokalna24.pl/data/media/2022/09/07/xga-czy-kanal-dunaj-odra-pozostanie-na-papierze-1662551793-1.jpg
[8]https://gazetakrakowska.pl/rzad-planuje-kanal-w-krakowie-i-polaczenie-wisly-z-odra-ekolodzy-proponuja-projekt-miastogabka/ar/c1-16808187
[9]https://abcniepodleglosc.pl/gospodarka/projekt-odessa-brody-plock-gdansk-czy-ma-jeszcze-szanse-na-realizacje/mariusz-patey/1493
[10] https://pitd.org.pl/news/ukraina-zmieni-rozstaw-szyn-na-1435-mm-czy-jest-to-realne/
[11] https://intermodalnews.pl/2020/10/14/go-highway-nowy-korytarz-miedzy-polska-a-ukraina/
[12]https://www.rynekinfrastruktury.pl/wiadomosci/drogi/-powstanie-autostrada-miedzy-gdanskim-a-odessa-58274.html
[13] https://wysokienapiecie.pl/2609-ukrainskie-marzenia-o-energetycznym-moscie/
[14]https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/latwiej-o-wzrost-produkcji-rolnej-niz-o-jej-efektywnosc/
[15]https://defence24.pl/przemysl/jak-wzmocnic-wspolprace-wojskowa-i-przemyslowa-miedzy-polska-a-ukraina-relacja
