Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
Minister Pracy i Polityki Społecznej
Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców
Apel
o wsparcie obywateli Białorusi zamieszkujących na terenie Ukrainy
W związku ze zbrojną agresją wojsk Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, wywołanym tym kryzysem i dramatyczną sytuacją życiową milionów osób, posiadających obywatelstwa różnych państw, szukają schronienia w Polsce, a w tym tysiące obywateli Białorusi, którzy nie mają możliwości powrócić do swojego domu w związku z represjami ze strony reżimu Łukaszenki.
Niniejszym wyrażamy swoje zaniepokojenie tym, że ani ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ani decyzja Rady UE nie obejmują swoją ochroną obywateli Białorusi przybywających do 24 lutego 2022 roku na terytorium Ukrainy legalnie na podstawie ruchu bezwizowego, zezwoleń na pobyt czasowy oraz osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej. Regulacje przyjęte przez Polskę nie uwzględniają również sytuacji społecznej, panującej w Ukrainie od 2020 roku. Poszukując bezpiecznego schronienia do Ukrainy udało się liczne grono obywateli Białorusi. Po wyborach prezydenckich w 2020 roku dziesiątki tysięcy ludzi zostało zmuszonych do ucieczki z Białorusi w Ukrainę przed represjami reżimu Łukaszenki. Wielu uciekło z rodzinami. W Białorusi byli torturowani, bici, bezpodstawnie zatrzymywani, reżim łamał ich podstawowe prawa i wolności. Tysiące pozostają w białoruskich więzieniach do tej pory, poddawani torturom i okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu.
Osoby, które uciekły przed represjami reżimu Łukaszenki, ubiegały się w Ukrainie najczęściej o zezwolenie na pobyt czasowy, jednakże na podstawie decyzji Gabinetu Ministrów Ukrainy z grudnia 2020 r. do 31 grudnia 2021 r. mogli legalnie przebywać do 180 dni w ramach ruchu bezwizowego. Dlatego wiele osób korzystało właśnie z tego ostatniego rozwiązania.
Na podstawie danych zawartych w spisie powszechnym, który został przeprowadzony w 2001 r. w Ukrainie, w 2001 r. na jej terytorium zamieszkiwało około 270 000 tysięcy Białorusinów. Liczba ta zwiększyła się po wydarzeniach, które miały miejsce po wyborach prezydenckich w Białorusi w 2020 r. Według danych statystycznych ukraińskiej Straży Granicznej w przeciągu 2021 roku przekroczyło granicę nawet do 400 tysięcy obywateli Białorusi.
Gdy rozpoczęła się wojna Rosji z Ukrainą, obywateli Białorusi zostali ponownie zmuszeni do ucieczki z Ukrainy do krajów UE, w tym Polski.
W związku z tym dziesiątki tysięcy obywateli Białorusi przez półtora roku dwukrotnie znajdowali się w stanie przymusowej ucieczki: najpierw w Ukrainę z Białorusi przed represjami reżimu Łukaszenki, a potem z Ukrainy do Polski przed agresją Putina. Jest to grupa osób wrażliwych, sprzeciwiających się polityce prowadzonej przez Łukaszenkę, które zasługują na ochronę, bezpieczny dom i tymczasowe schronienie.
Tacy Białorusini zostali bez środków do życia, ponieważ ze względu na współudział reżimu Łukaszenki, który zapewnił terytorium Białorusi do ostrzału i ataku wojsk rosyjskich na Ukrainę, wiele ukraińskich banków zablokowało konta bankowe obywatelom Białorusi.
W chwili obecnej Białorusini, tak samo jak obywatele Ukrainy, byli zmuszeni do opuszczenia swoich domów w związku z wojną. Przeważająca część z nich nie posiada ani wizy, ani karty pobytu, uprawniającej do przyjazdu na terytorium Polski. W obowiązującym stanie prawnym obywatele Białorusi będą musieli złożyć wniosek o udzielenie im ochrony międzynarodowej, gdyż w razie powrotu do domu czekają na nich represje, tortury, łamanie podstawowych praw człowieka. Dlatego ważne jest zapewnienie dla nich możliwości legalizacji w Polsce na tych samych podstawach, co obywatelom Ukrainy bądź ewentualnie na podstawie odrębnego postanowienia właściwego ministra.
Obecny stan rzeczy zagraża nie tylko bezpieczeństwu, a również życiu obywateli Białorusi ze względu na ten fakt, że powrót do Białorusi spowoduje powstanie jeszcze większej fali prześladowań, tortur, przemocy oraz ryzyka wymierzenia kary z przyczyn politycznych. Należy również nadmienić, że w chwili obecnej reżim Białorusi, na równi z Rosją, jest państwem – agresorem, które nieustannie atakuje Ukrainę.
Na dzień dzisiejszy odnotowaliśmy zwiększenie liczby wyjazdów również z terytorium Białorusi przez mężczyzn w wieku poborowym, których do ucieczki zmusza obawa przed mobilizacją wojenną, a następnie wysłaniem na wojnę do Ukrainy.
Sytuacja o nieprzestrzeganiu podstawowych praw człowieka w Białorusi jest zresztą bardzo dobrze znana polskim organom państwowym. Dotychczas Białorusini byli przeważającą grupą osób, którzy uzyskiwały w Polsce ochronę międzynarodową.
Nieuregulowanie kwestii legalnego pobytu obywateli Białorusi z pewnością spowoduje drastyczne zwiększenie liczby wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, bowiem niemożliwe będzie skorzystanie z innego sposobu przedłużenia legalności pobytu na terytorium RP, gdyż możliwości takiej nie przewidują ani przepisy prawa powszechnie obowiązującego, ani decyzja Rady UE.
Takie posunięcia ze strony Białorusinów z pewnością negatywnie wpłyną na szybkość załatwienia postępowań administracyjnych w przedmiocie udzielenia ochrony międzynarodowej. Ponadto tak drastyczne zwiększenie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej bezsprzecznie będzie stanowiło ogromne obciążenie państwa Polskiego pod kątem finansowym.
Biorąc pod uwagę powyższe, apelujemy o objęcie ochroną obywateli Białorusi na podstawie rozszerzającej interpretacji decyzji Rady UE bądź odrębnego postanowienia. Nie możemy powstrzymać tortur oraz wojny, ale możemy wspólnie pomóc osobom, które przeżyły tortury i wojnę. W tej trudnej dla Białorusinów sytuacji bardzo liczymy na wsparcie naszych sąsiadów i przyjaciół – Rzeczypospolitej Polskiej.
