29.03.1516 roku, w wyniku napływu żydowskich uchodźców, w Wenecji powstawało pierwsze na świecie getto żydowskie. Stanowiło ono odrębną dzielnicę miasta dla wyznawców judaizmu. Było otoczone murami i bramami strzegącymi dostępu.
Etymologia słowa jest niejasna, ale prawdopodobnie wywodzi się od włoskiego słowa oznaczającego odlewnię, wokół której utworzono getto. Stanowiło ono realizację odwiecznych dążeń zarówno chrześcijan, jak i Żydów, do życia w separacji (po hebrajsku separacja to właśnie „get”).
W szczytowym okresie w XVII wieku liczba mieszkańców getta wynosiła 5 tysięcy. Zwiększająca się ich liczba była ograniczona obszarowo przez chroniące dzielnicę mury. Z tego powodu właśnie w weneckim getcie powstały pierwsze na świecie drapacze chmur liczące nawet do 8 pięter. Do dziś są to najwyższe budynki w całej Wenecji.
Aby opuścić getto trzeba było zmienić wyznanie, dlatego większość mieszkańców rodziła się i umierała w jego granicach. Dopiero Napoleon otworzył bramy getta, a jego ostateczna likwidacja nastąpiła po zjednoczeniu Włoch.
Pomimo wspólnego życia na stosunkowo małej przestrzeni i bliskości kulturowej aż do likwidacji getta zachowały się znaczące różnice w obrębie samej społeczności żydowskiej. W zależności od miejsca pochodzenia Żydzi żyli, modlili się i pracowali wśród „swoich”: sefardyjczycy wśród sefardyjczyków, aszkenazyjczycy pośród aszkenazyjczyków. Funkcjonowały odrębne synagogi dla Żydów niemieckich, włoskich, lewantyńskich, prowansalskich, hiszpańskich i portugalskich.
Weneckie getto było pierwsze, ale po nim powstały dziesiątki kolejnych, niemal wszędzie tam, gdzie istniała większa społeczność żydowska. Życie w separacji miało sporo zalet dla samych Żydów, dlatego chętnie osiedlali się w gettach. Dzięki nim mogli łatwiej zachować swoją odrębność etniczną i religijną. Byli rzadziej oskarżani min. o morderstwa rytualne i prześladowani.
Z tej perspektywy tym tragiczniejsze wydają się doświadczenia II Wojny Światowej. Niemcy powołując się na historyczne tradycje, umieszczali przymusowo Żydów w gettach. Byli tam poddawani stopniowej eksterminacji.
Holokaust sprawił, że pojęcie „getta” na zawsze nabrało pejoratywnego znaczenia.
Kazimierz Grabowski
_Panorama.jpg){kind=link}