Atak ukraińskich dronów na rosyjskie lotniska

01.06.25 Ukraińska Służba Bezpieczeństwa (SBU) przeprowadziła operację specjalną o kryptonimie „Pajęczyna” (ang. Web). Był to jeden z najbardziej złożonych i precyzyjnych ataków dronowych na rosyjskie cele wojskowe od początku inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku. Atak został skierowany przeciwko czterem rosyjskim lotniskom wojskowym: Biełaja (obwód irkucki), Diagilewo (obwód riazański), Ołenia (obwód murmański) oraz Iwanowo (obwód iwanowski). Operacja była przygotowywana przez ponad półtora roku pod osobistym nadzorem szefa SBU, generała Wasyla Maluka, oraz prezydenta Wołodymyra Zełenskiego.

Szczegóły logistyczne i taktyczne

• Przemyt dronów: Ukraina przemyciła do Rosji 150 małych dronów FPV (First Person View) oraz 300 ładunków wybuchowych (po dwa na każdy dron). Drony były ukrywane w mobilnych drewnianych kontenerach z otwieranym dachem, umieszczonych na ciężarówkach.
   
• Atak z bliskiej odległości: Drony zostały wypuszczone z niewielkiej odległości od celów, co uniemożliwiło Rosjanom wcześniejsze wykrycie i rozproszenie samolotów. Atak przeprowadzono w ciągu dwóch godzin w środku dnia, co zaskoczyło rosyjskie dowództwo, które spodziewało się raczej ataków nocnych większymi dronami.
   
• Precyzja operacji: Małe drony wielowirnikowe, wyposażone w ładunki wybuchowe, uderzyły w samoloty stacjonujące na ziemi, które były zatankowane i przygotowane do startu. Brak alarmu oraz niewyłączenie okolicznych sieci komórkowych ułatwiło Ukraińcom przeprowadzenie operacji.
• Cele ataku: Uderzono w kluczowe obiekty rosyjskiego lotnictwa strategicznego, w tym bombowce Tu-95MS, Tu-22M3 oraz samoloty wczesnego ostrzegania A-50. Lotnisko Biełaja, położone około 4000 km od linii frontu, było pierwszym celem na Syberii, co świadczy o zasięgu i skali operacji.
   Skutki wojskoweAtak miał znaczący wpływ na zdolności operacyjne rosyjskiego lotnictwa strategicznego, które jest kluczowym elementem rosyjskiej machiny wojennej, w tym nośnikiem broni jądrowej oraz pocisków manewrujących Ch-101 używanych do ataków na ukraińskie miasta.
• Straty materialne:
  
  • Według strony ukraińskiej, zniszczono lub uszkodzono 41 samolotów, w tym bombowce strategiczne Tu-95MS, Tu-22M3 oraz samoloty A-50. Niektóre źródła wskazują, że straty mogą obejmować nawet 30% rosyjskiej floty bombowców strategicznych.
     
  • Szacunkowa wartość zniszczonego sprzętu wynosi ponad 2 miliardy dolarów.
     
  • Rosyjskie Ministerstwo Obrony potwierdziło, że kilka samolotów zapaliło się w wyniku ataku, ale twierdzi, że ataki na niektóre lotniska (Iwanowo, Riazań, Amur) zostały odparte, a pożary ugaszone.
     
• Wpływ na zdolności bojowe:
  
  • Zniszczenie bombowców strategicznych, takich jak Tu-95MS i Tu-22M3, które Rosja nie jest w stanie szybko odtworzyć, znacząco osłabiło jej zdolność do prowadzenia ataków dalekiego zasięgu na Ukrainę.
     
  • Uszkodzenie samolotu A-50, kluczowego dla rozpoznania i dowodzenia, ogranicza rosyjskie możliwości koordynacji operacji powietrznych.
     
  • Atak pokazał słabość rosyjskiej obrony przeciwlotniczej w obliczu precyzyjnych ataków dronowych z bliskiej odległości, co może zmusić Rosję do przeorganizowania ochrony swoich baz lotniczych.
     
• Innowacyjność taktyczna: Operacja „Pajęczyna” była przełomowa pod względem wykorzystania małych dronów FPV w skoordynowanym ataku na strategiczne cele położone głęboko na terytorium wroga. Ukraińcy zademonstrowali zdolność do działania na tyłach przeciwnika, co może inspirować przyszłe operacje.

Skutki polityczne 

Atak miał szerokie reperkusje polityczne, zarówno na poziomie międzynarodowym, jak i wewnętrznym w Rosji i na Ukrainie.

Biały Dom. Administracja prezydenta USA Donalda Trumpa była zaskoczona operacją, co wskazuje, że Ukraina działała samodzielnie, bez uprzedniego informowania sojuszników. Może to wywołać dyskusje w USA na temat dalszego wsparcia militarnego dla Ukrainy, zwłaszcza w kontekście wstrzymania pomocy wojskowej przez Trumpa.

NATO i Zachód. Były urzędnik NATO, Marshall Billingslea, podkreślił, że atak osłabił rosyjskie zdolności strategiczne, co może ułatwić Rosji przestrzeganie ograniczeń traktatu Nowy START. Komentarze ekspertów, takich jak emerytowany generał USA Mark Hertling, wskazują na uznanie dla ukraińskiej innowacyjności i determinacji.

UE. Unia Europejska, która potępia rosyjską agresję i wspiera Ukrainę sankcjami oraz pomocą militarną, może postrzegać atak jako dowód na skuteczność ukraińskich działań, co może wpłynąć na dalsze decyzje o wsparciu.

Rosja. Atak wywołał „popłoch” w rosyjskich kręgach wojskowych i politycznych. Niektórzy rosyjscy eksperci wojskowi wezwali do „taktycznych uderzeń nuklearnych” na Ukrainę, określając atak jako „rosyjskie Pearl Harbor”. To wskazuje na eskalację retoryki, choć brak realnych działań odwetowych może świadczyć o zaskoczeniu i trudnościach w odpowiedzi.

Rosyjskie Ministerstwo Obrony próbowało zminimalizować straty, twierdząc, że zatrzymano część osób zaangażowanych w atak, co może być próbą ratowania wizerunku wewnętrznego. Operacja obnażyła słabości rosyjskiego systemu bezpieczeństwa, w tym FSB, co może prowadzić do wewnętrznych napięć i czystek w służbach.

Ukraina. Atak wzmocnił morale ukraińskiego społeczeństwa i wojska, pokazując, że Ukraina jest w stanie przeprowadzać złożone operacje głęboko na terytorium wroga. Sukces operacji może zwiększyć presję na Zachód, by kontynuował wsparcie militarne, mimo wstrzymania pomocy przez USA. Pokazuje to, że Ukraina efektywnie wykorzystuje dostępne zasoby.
Operacja „Pajęczyna” jest również symbolicznym ciosem w rosyjską machinę wojenną, co może być wykorzystane w ukraińskiej propagandzie wojennej jako dowód na przewagę technologiczną i operacyjną.

Atak ukraińskich dronów na rosyjskie lotniska był przełomowy zarówno pod względem taktycznym, jak i strategicznym. Wykorzystanie małych dronów FPV w skoordynowanym ataku na kluczowe cele militarne pokazało innowacyjność ukraińskich służb i ich zdolność do działania na głębokim zapleczu wroga. Wojskowo, operacja osłabiła rosyjskie lotnictwo strategiczne, co może ograniczyć intensywność ataków na Ukrainę. Politycznie, atak wzmocnił pozycję Ukrainy jako zdolnego aktora w wojnie, ale wywołał również kontrowersje w relacjach z sojusznikami, zwłaszcza USA, oraz eskalację retoryki w Rosji. Długoterminowe skutki zależą od tego, jak Rosja zareaguje militarnie oraz jak Zachód dostosuje swoje wsparcie dla Ukrainy w obliczu zmieniającej się dynamiki konfliktu 

Nie należy jednak oczekiwać przełomu na froncie, gdzie siły rosyjskie posiadają inicjatywę wynikającą ze znacznej przewagi w sile i środkach. Bez znaczącego zwiększenia pomocy Zachodu dla Ukrainy, także w personelu wojskowym, trudno będzie powstrzymać rosyjską machinę wojenną. Ukraina posiada zbyt mały potencjał demograficzny i gospodarczy w stosunku do Rosji, by mogła sobie poradzić z wielkoskalową agresją, otrzymując jak do tej pory tylko ograniczone wsparcie zewnętrzne.

Mariusz Patey