06.10
Polska
Adrian Kosowski, polski naukowiec, został jednym z najmłodszych profesorów na świecie w wieku 23 l. i jednym z najmłodszych doktorów w wieku 21 l. Z Zuzanną Stamirowską założył startup PathWay, wart obecnie dziesiątki milionów $.
Jego zespół opublikował właśnie nową architekturę AI, nazwaną BDH. Rozwiązuje kluczowy problem generalizacji w czasie, czyli zdolności do uczenia się i rozumowania na podstawie nowych informacji, czego nie potrafią obecne modele AI. Podczas treningu model spontanicznie tworzy strukturę przypominającą biologiczną sieć neuronową w mózgu, podobną do kory nowej u ssaków.
W przeciwieństwie do obecnych AI (tzw. „czarnych skrzynek”), nowa technologia pozwala rozpoznać synapsy odpowiadające za konkretne koncepty, co umożliwia jej kontrolę. Kosowski rozpoczął studia mając 13 l.
CHRL
Chińscy naukowcy z Chinese Academy of Sciences twierdzą, że stworzyli genetycznie zmodyfikowane komórki macierzyste odporne na starzenie. Stare małpy, którym je podano, bez poważnych skutków ubocznych miały wykazać odmłodzenie mózgu, odbudowę połączeń w nim, m.in. w korze przedczołowej odpowiedzialnej za pamięć. Komórki jakoby odmłodziły ponad 50% tkanek.
Ukraina
Wojskowy ekspert Jarosław Wolski dementuje, jakoby Patrioty przestały być skuteczne na zmodyfikowane Iskandery i Kinżały. Wg Wolskiego, Rosjanie trafiają w cele po prostu nie objęte obroną Patriotów, a Ukraińcom brakuje konkretnego rodzaju rakiet do nich. Patrioty pozostają więc, jeśli mają odpowiedni rodzaj rakiet, jedyną obroną przed tymi rosyjskimi pociskami. Ekspert stwierdza, że artykuły wyniknęły z nieznajomości tematu u dziennikarzy.
Tunezja
Sąd skazał na śmierć 51-l. niepełnosprawnego mężczyznę, ojca 3 dzieci, za krytykę prezydenta na FB, choć jego posty prawie nie generowały zaangażowania. Ma to być 1. kara śmierci od 34 lat. Zarzucono mu m.in. próbę obalenia państwa. Obrona podnosiła, że chciał jedynie zwrócić uwagę na trudne warunki życia w kraju.
Czechy
Wybory parlamentarne w Czechach wygrała opozycyjna partia ANO Andreja Babisza – zdobyła ok. 35%. Będzie on chciał utworzyć rząd prawicowy. Centroprawica premiera Fiali – ok. 23%. Sojusz frakcji lewicy i komunistów nie przekroczył 5% progu i będzie poza izbą. Frekwencja wyniosła 69%.
USA
42-l. Murzyn (Afroamerykanin) zwolniony z więzienia za dobre sprawowanie, włamał się do domu i zamordował nożem 6-l. białe dziecko uderzając z taką siłą, że ostrze się wygięło. Ciężko ranił jeszcze dwoje innych dzieci i ich ojca. Roland Exantus został w 2018 r. skazany na 20 lat więzienia, ale wyszedł dużo wcześniej. Ojciec zabitego dziecka stwierdził, że zabije sprawcę jeśli będzie miał ku temu okazję.
Inny Murzyn, Raper Sean “Diddy” Combs w bardzo głośnej sprawie został skazany na ponad 4 lata więzienia za organizowanie transportu w celach prostytucji. Diddy organizował transport dla swoich licznych partnerek i męskich prostytutek w różne miejsca kraju celem uprawiania seksu pod wpływem narkotyków. Jego partnerka zeznała, że była setki razy zmuszana do “obrzydliwych” stosunków z nieznajomymi. Była przy tym bita i nagrywana. Wg jego obrońców, praktyki te były “niekonwencjonalne, ale za zgodą”. Prokuratura chciała 11 lat.
Palestyna
Hamas częściowo akceptuje plan pokojowy Trumpa, w tym uwolnienie wszystkich izraelskich zakładników; Trump wezwał więc Izrael do natychmiastowego końca bombardowań Gazy.
Hamas chce przekazania władzy w Gazie niezależnej władzy palestyńskiej, ale domaga się dalszych negocjacji w/s innych elementów 20-punktowego planu, m.in. rozbrojenia. Między stronami pośredniczą Egipt i Katar, Trump nie widzi pola do wielu zmian propozycji.
Rosja
Rosja zbombardowała dworzec kolejowy i pełen ludzi pociąg pasażerski w Szostce na Ukrainie. Są dziesiątki rannych.
Izrael
Stacja CBS News ustaliła, że to rozkazy Netanjahu stały za atakami dronów na 2 statki z pomocą humanitarną u wybrzeży Tunezji miesiąc temu. 1 pod banderą Portugalii, 2 Wlk. Brytanii. Drony zostały wystrzelone z okrętów podwodnych, zrzuciły substancję zapalającą. Na 1 ze statków była aktywistka, Greta Thurnberg. Jest to kolejne złamanie międzynarodowych praw.
Francja
Katarzyna Niewiadoma zdobyła wicemistrzostwo Europy w kolarstwie. To trzeci medal ME w jej karierze, wszystkie były zdobywane we Francji.
07.10
Polska
Rząd wprowadzi nowe wymogi przyznawania polskiego obywatelstwa, planuje rozmowy z prezydentem, ale krytykuje jego niedawny projekt w tej sprawie, wydłużający minimum pobytu do 10 lat. Rząd stwierdził, że w praktyce ten okres wynosi obecnie nie mniej niż 8 lat, a nie 3 i prezydent jest w błędzie. Nowe przepisy mają sprawić, że proces będzie „dynamiczny”. Wymogami będą posiadanie w Polsce centrum aktywności życiowej i brak zagrożenia dla bezpieczeństwa.
Izrael
Zatrzymani przez Izrael polscy obywatele, w tym poseł Sterczewski, choć odmówili dobrowolnej deportacji, zostali już deportowani do Grecji. Zatrzymani przebywali w więzieniu Ktzi’ot na pustyni Negev.
Demonstracje po przejęciu flotylli odbyły się w Rzymie, Neapolu, Turynie, Barcelonie, Paryżu, Dublinie, Genewie, Berlinie, Hadze, Stambule, Atenach, a także w Buenos Aires, Meksyku i Karaczi. W Warszawie podczas protestu wybito szybę w drzwiach MSZ i oblano wejście czerwoną farbą – interweniowała policja.
Ukraina
Polskie służby przekazały Ukrainie 16-l. Ukraińca, który działał w UE na zlecenie Rosjan i werbował głównie innych nastolatków do zamachów na Ukrainie. Pochodzi z Charkowa i wyjechał z Ukrainy jesienią 2024. Został zwerbowany przez Telegram, gdzie szukał pracy. Jego dwaj rekruci w grudniu 2024 dokonali eksplozji w Charkowie; zwerbował też 21-latkę do podłożenia bomby w Odessie. Grozi mu 12 l. więzienia.
Rosja
Rosyjski koncern UAC przekazał siłom Rosji kolejną partię bombowców Su-34M, to 5. dostawa w tym roku, łącznie 10 maszyn. Całkowita liczba dostarczonych w tym roku samolotów bojowych to 20. W bieżącym roku rosyjskie siły zbrojne nie otrzymały żadnych myśliwców Su-30 ani Su-57, co może wynikać z przekierowania produkcji na eksport (m.in. dla Algierii i Białorusi).
W tym roku potwierdzono zniszczenie 4 rosyjskich Su-34 oraz wycofanie ze służby 2 kolejnych. Od lutego 2022 Rosjanie wprowadzili do służby łącznie 36 Su-34, a stracili co najmniej 40.
Korea Płd.
Zakłady Bumar-Łabędy w Gliwicach otrzymają 850 mln zł na inwestycje do 2028 r. M.in. na budowę nowej hali produkcyjnej, modernizację linii montażowej i start produkcji pojazdów opancerzonych, w tym czołgów K2PL, których polonizację i produkcję zakontraktowano z Koreą Płd.
ChRL
Przewlekła bezsenność zwiększa ryzyko demencji o 40% lub postarzenie się mózgu o dodatkowe 3,5 roku – wykazały 5-letnie badania na 3 tys. osób; stwierdzono, że optymalny czas snu to 6-7h dziennie, a nie 8. Chińskie badanie potwierdziło, że zmęczenie z niedosypiania zwiększa ryzyko zaburzeń poznawczych aż o 215%. U 14% uczestników z bezsennością rozwinęły się problemy poznawcze, wobec 10% w grupie śpiących dobrze.
Zła jakość snu prowadzi do fizycznych zmian w mózgu, m.in. powstawania złogów amyloidowych, które są zw. z chorobą Alzheimera.
Francja
Nowy premier Francji podał się do dymisji miesiąc po zaprzysiężeniu, najszybciej w dziejach V Republiki od 1958 r.; nie zdążył odbyć nawet 1 posiedzenia nowego rządu.
Powód: ostra krytyka składu rządu oraz zapowiedź wotum nieufności ze strony opozycji. Zadaniem było wynegocjować budżet z partiami. Opozycja chce przedterminowych wyborów. Rząd Lecorna był 3. nieudaną próbą powołania rządu po wyborach latem 2024.
UK
Nieznani sprawcy podpalili meczet w Peacehaven, a policja prowadzi śledztwo dot. przestępstwa z nienawiści; kilka dni temu doszło do ataku terrorystycznego na synagogę w Manchesterze, którego sprawcą był imigrant – Syryjczyk.
Australia
Urząd ds. bezpieczeństwa w Internecie zagroził platformie X karą 800 tys. $ dziennie za nieusunięcie 23 postów z nagraniem brutalnego mordu Ukrainki Iryny Zaruckiej.
Firma częściowo zastosowała się, blokując posty w Australii, ale odmówiła ich całkowitego usunięcia globalnie. Wg niej żadne państwo nie może tego wymagać. Już w 2024 urząd próbował wymusić usunięcie nagrania z ataku nożownika w Sydney, ale ostatecznie wycofał się z tego. Szefem urzędu jest była pracownica Twittera.
Węgry
Orban oświadczył, że Węgry na pewno nie przyjmą €, bo „UE się rozpada i bez radykalnej reformy w ciągu 2 lat będzie to nieodwracalne”.
Dodał, że „Europa zmierza wielkimi krokami ku wojnie” i Węgry nie przekażą pieniędzy Ukrainie; dla niego „wojna tam jest już rozstrzygnięta, wygrali Rosjanie” oraz, że pora na porozumienie Europejczyków z Moskwą, zanim dojdą do niego Amerykanie.
USA
Gubernator Kalifornii składa pozew przeciw prezydentowi Trumpowi za jakoby bezprawne wysłanie 300 żołnierzy Gwardii Narodowej do stanu Oregon, co nazywa „zapierającym dech w piersiach nadużyciem władzy”. Gubernator Illinois nazwał wysłanie Gwardii Narodowej Teksasu do jego stanu „inwazją Trumpa”.
Władze stanów Oregon i Kalifornia złożyły wspólny pozew p. administracji Trumpa. Gwardia Teksasu trafiła też do innych stanów. Donald Trump uznał, że Portland w Oregonie jest „zdewastowane wojną” i żołnierze mają chronić placówki ICE przed atakami, np. Antify.
Japonia
Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny 2025 otrzymali Amerykanie Mary E. Brunkow i Fred Ramsdell oraz Japończyk Shimon Sakaguchi za odkrycie kluczowych komórek kontrolujących układ odpornościowy, co otwiera nowe drogi w leczeniu chorób autoimmunologicznych i nowotworów.
Nagrodę przyznano za zidentyfikowanie regulatorowych limfocytów T – komórek będących „strażnikami” układu odpornościowego. Odkrycie daje też nadzieję na lepsze leczenie powikłań po przeszczepach komórek macierzystych.
08.10
Polska
Przed sądem w Warszawie odbył się protest i zebrano 2 tys. podpisów poparcia dla Wołodymyra Ż., Ukraińca zatrzymanego w Polsce na wniosek Niemiec, podejrzanego o udział w wysadzeniu Nord Stream w 2022 r.
Protestujący wyrażają poparcie dla wysadzenia gazociągu jako korzystnego dla Polski i uznają, że ekstradycja podejrzanego będzie przysługą dla Rosji i Gazpromu.
USA
Firma Muska, xAI, buduje na Głębokim Południu USA ogromne centra danych, kluczowe dla rozwoju AI, ale zużywające ogromne zasoby energii i wody, co martwi lokalnych mieszkańców.
W Memphis powstało już centrum „Colossus” z ponad 200 tys. chipów Nvidia, wg xAi to „największy superkomputer świata”. W budowie jest drugie, mieszczące między 0,5 a 1 mln czipów, dla którego powstaje nowa elektrownia o mocy 1 GW (wystraczający dla 800 tys. domów).
Centra danych stworzą jedynie kilkaset miejsc pracy, zużywając przy tym miliony litrów wody dziennie i więcej energii niż wszystkie domy w Memphis. Mieszkańcy skarżyli się na zanieczyszczenie powietrza od otwarcia pierwszego obiektu w połowie 2024; wg władz miasta zanieczyszczeń jest tak mało, że nie da się ich wykryć.
Ukraina
Ukraina zwiększa produkcję rakiet dalekiego zasięgu, w tym Flamingo. Według „The Economist” Ukraina wytwarza obecnie 2 takie rakiety dziennie i zwiększy produkcję do 7 już w październiku 2025.
Flamingi mogą lecieć na wysokości zaledwie 50 metrów, co utrudnia ich wykrycie. Producentem jest Fire Point, wykorzystująca poradzieckie silniki. Każdy pocisk kosztuje około 0,5 mln $, znacznie mniej niż amerykański Tomahawk (1–1,5 mln $), a ma większą głowicę.
Słowacja
Słowacja po raz pierwszy od 2 lat przekaże Ukrainie pakiet pomocy wojskowej – m.in. 5 pojazdów rozminowywania typu Bozena. To zmiana polityki rządu premiera Ficy, który wstrzymał pomoc wojskową w październiku 2023 r.
Dania
Dania rozpoczyna intensywne kontrole rosyjskiej „floty cieni” na miejscu postoju statków k. przylądka Skagen – badane będą zwłaszcza zanieczyszczenia wydalane przez wyeksploatowane tankowce.
Rosja
Silna wymiana nalotów Rosja – Ukraina. W nocy z soboty na niedzielę Rosjanie zaatakowali 500 dronami i 50 rakietami, celując w infrastrukturę.
2 noce później Ukraina dokonała nalotu ponad 250 dronami. Rosja podała, że 209 przechwyciła. W obw. leningradzkim z powodu pożaru stanęła 1 z największych rosyjskich rafinerii, w Kiriszach.
Francja
Pożar pojazdu i eksplozje blisko hotelu, w którym ustępujący premier Lecornu prowadził spotkania. Eksplozje były detonacjami małych pojemników z aerozolem, a pojazd szybko ugaszono. Ucierpiała tylko markiza sklepu. Trwa ustalanie przyczyn.
09.10
Polska
Premier Tusk stwierdził, że wydanie Niemcom Wołodymyra Ż., Ukraińca podejrzanego o udział w wysadzeniu NS, nie jest w interesie Polski. Dodał, że problemem nie było wysadzenie gazociągu, a jego budowa, której wstydzić powinni się ci, którzy o niej zdecydowali.
Ambasador Ukrainy oświadczył, że Ukraina nie wtrąca się w sprawę sądową, ale zapewnia swojemu obywatelowi pełne wsparcie konsularne.
Ukraina
Ukraiński portal Europejska Prawda chce, by Ukraińcy mieli posłów w polskim Sejmie z racji, że w Polsce mieszka ich 1 mln i postuluje, że powinni startować w wyborach w 2027 r. Krytykuje też długi czas przyznawania obywatelstwa w Polsce. Wg szacunków, 0,5 mln Ukraińców z długim pobytem mogłoby zyskać obywatelstwo i prawo do głosowania.
W 2024 polskie obywatelstwo otrzymało 16 tys. osób, w tym 8 tys. Ukraińców. W ciągu 10 lat otrzymało je 40 tys. Ukraińców. Europejska Prawda uważa, że propozycja Nawrockiego wydłuży okres uzyskania paszportu do 15 lat, a w praktyce – do 20 lat.
W Polsce przebywa ok. 1 mln Ukraińców objętych ochroną jako uchodźcy, kolejne 0,5 mln ma aktualne zezwolenia na pobyt czasowy, a 100 tys. stałe zezwolenia lub status rezydenta.
Białoruś
Andrzej Poczobut, dziennikarz i polski więzień polityczny na Białorusi, został ponownie wtrącony do izolatki w białoruskiej kolonii karnej o zaostrzonym rygorze; na kolejne 6 miesięcy. Poczobut ma problemy ze zdrowiem i znacznie schudł. Został aresztowany w marcu 2021 r.; od 2023 r. odbywa wyrok 8 lat w kolonii karnej.
USA
Senat USA zatwierdził kandydaturę Thomasa Rose’a na ambasadora USA w Polsce; to prawicowy publicysta, neokonserwatysta znany z poparcia dla Izraela. Był doradcą wiceprezydenta Mike’a Pence’a i redaktorem naczelnym dziennika „Jerusalem Post”. Ocenia Polskę jako wzorowego sojusznika Ameryki i europejskiego lidera w obronności, bezpieczeństwie energetycznym i cyberbezpieczeństwie. Zapewnił, że USA mają doskonałe relacje zarówno z Donaldem Tuskiem, jak i z opozycyjnym PiS.
Chce wspomagać naprawę stosunków Polska-Izrael. Stwierdził, że Polska „nie jest tylko sojusznikiem, lecz rodziną”.
Rosja
Dochody budżetu Rosji z ropy i gazu we wrześniu 2025 spadły o 25% r/r. do 582,5 mld rubli.
W pierwszych 9 miesiącach dochody z ropy i gazu zmalały o 20% r/r. do 610 bln rubli. Udział dochodów z węglowodorów w budżecie Rosji zaplanowano na 27% w tym roku, a w przyszłym już tylko 22%. Rosja podnosi podatki, m.in. od wydobycia kopalin i 50% wzrost ceł na eksport gazu.
Słowacja
Słowacja porozumiała się z USA w/s budowy nowego reaktora na terenie elektrowni jądrowej Jaslovske Bohunice, który będzie miał moc ponad 1 GW. W elektrowni tej działają 2 sowieckie reaktory o mocy 500 MW każdy. Premier Fico skrytykował unijny projekt RePowerEU jako „bezsensowny krok ideologiczny”. Zwrócił uwagę, że USA wciąż kupują wzbogacony uran od Rosji, gdy UE „szkodzi własnemu przemysłowi”.
W 2024 r. ponad 60% prądu na Słowacji pochodziło z atomu.
ChRL
Chiny utworzyły narodowy rezerwat przyrody na wyspie Huangyan w wyłącznej strefie ekonomicznej Filipin, ok. 200 km od ich wybrzeża i 1000 km od swojego; dla Filipin to „nielegalny pretekst do okupacji”.
Od 2012 r. Chiny sprawują tam praktyczną kontrolę nad ławicą Scarborough, mimo że jest to wyłączna strefa ekonomiczna Filipin. W 2016 r. Stały Trybunał Arbitrażowy w Hadze uznał roszczenia Pekinu za bezzasadne, ale Chiny nie uznają orzeczenia.
UK
Naukowcy z University of East Anglia (UEA) opracowali test krwi do diagnozy zespołu przewlekłego zmęczenia z dokładnością do 96%. Chorzy mają w DNA unikalne markery. Analizowano próbki 100 pacjentów. Koszt badania to ok. 1 tys. funtów.
Niemcy
Niemcy rozszerzyły uprawnienia służb, w tym do zestrzeliwania dronów w sytuacji zagrożenia, monitorowania połączeń tel. oraz zatrzymywania osób zobowiązanych do opuszczenia kraju.
Mogą zestrzeliwać, niszczyć laserami lub zakłócając sterowanie i nawigację dronów. Powstanie centrum obrony przed dronami i policyjna jednostka do ich zwalczania z siedzibą w Berlinie.
Policja ma przeciwdziałać ekstremizmowi i przemytowi ludźmi. W tym prowadzić kontrole w strefach zakazu posiadania broni i noży.
Izrael
150 aktywistów z zatrzymanej flotylli, których deportowano do Turcji, oskarża izraelskie służby o tortury, w tym Grety Thunberg – bicie, ciągnięcie za włosy, zmuszanie do całowania flagi Izraela, upokarzanie, wykorzystywanie do celów propagandy. Zgłaszali głodzenie, zmuszanie do picia wody z toalety, nakaz klęczenia godzinami, odmowa pomocy prawnej. Większość przebywa w więzieniu Ketziot o złej sławie z powodu doniesień o biciu, głodzeniu i molestowaniu.
Thunberg powiadomiła szwedzką ambasadę, że jest źle traktowana, odwodniona, niedożywiona, pogryziona przez pluskwy.
Czechy
Julia Szczurek, w wieku 10 l., zdobyła złoty medal w mistrzostwach UE w szachach klasycznych dzieci w Czechach.
10.10
Polska
Mesko z roczną produkcją 1300 pocisków Piorun, stał się największym w NATO producentem tego typu broni. To więcej niż łączna produkcja francuskich Mistrali i amerykańskich Stingerów. Zakład dąży do produkcji 3000 pocisków rocznie. Piorun staje się podstawowym wyposażeniem wielu wojsk NATO.
UE
Prezydent Nawrocki w liście do szefowej KE, von der Leyen, oświadczył, że nie da zgody na wdrażanie w Polsce Paktu o Migracji i Azylu, w tym przymusowe rozlokowywanie w Polsce nielegalnych imigrantów. Zaznaczył, że w 2025 r. w Polsce wciąż przebywa blisko milion ukraińskich uchodźców, a od 2022 r. przez kraj przewinęło się nawet kilka mln osób uciekających przed wojną.
Sugeruje, by UE zajęła się uszczelnianiem granic, walką z przemytnikami i pomocą krajom pochodzenia migrantów.
Gruzja
Dwóch funkcjonariuszy polskiej Straży Granicznej zostało zaatakowanych prętem i nożem w restauracji w Tbilisi, stolicy Gruzji – mają poważne obrażenia głowy. Obaj przeszli operacje. Ich misja w ramach Frontexu dot. deportacji Gruzinów i Pakistańczyków, którzy mieli opuścić Polskę. Postępowanie prowadzi gruzińska policja.
Korea Płd.
Koreańska firma Hanwha Ocean inwestuje 100 mln $ w polski przemysł stoczniowy w ramach programu „Orka” – transferuje do Polski i buduje w niej zdolności serwisu, remontów i naprawy okrętów podwodnych.
Współpracuje już z polskimi firmami, jak PGZ Stocznia Wojenna i inne, np. szkoli personel. Inwestycja stworzy prawie 1,5 tys. miejsc pracy. Polscy inżynierowie i stocznie będą samodzielnie modernizować i serwisować okręty podwodne Koreańczyków, np. KSS-III. Firma ofertuje ten okręt Polskiej Marynarce w programie Orka.
Palestyna
Hamas zgodził się na 1. fazę planu pokojowego Trumpa i za uwolnienie wszystkich zakładników (w ciągu 3 dni) Izrael wycofa wojska za uzgodnioną linię – brzmi komunikat prezydenta USA.
Członkowie Hamasu, którzy oddadzą broń, otrzymają amnestię. W negocjacjach pośredniczyły Katar, Egipt i Turcja. Izrael zgodził się już wcześniej na 20-punktowy plan USA.
Izrael ma zwolnić „250 więźniów skazanych na dożywocie plus 1700 mieszkańców Gazy zatrzymanych od 2023 r.”
Węgry
Węgierski rząd ostro skrytykował Tuska za pochwałę wysadzenia NS i obronę Ukraińca podejrzanego o udział; komunikat: „nie chcemy Europy, w której premierzy bronią terrorystów”. Słowa Tuska uznano za „szokujące” i węgierska dyplomacja dopytuje retorycznie „co jeszcze można wysadzić i uznać to za wybaczalne”.
Dania
Dania zakaże social mediów dla dzieci poniżej 15 r.ż.; premier Danii określiła social media jako „potwora”, który powoduje, że „nigdy wcześniej tak wiele dzieci i młodzieży nie cierpiało z powodu lęków i depresji”; do tego coraz więcej ma problemy z koncentracją i czytaniem.
Zakaz ma wejść w 2026. Podobnie robi Australia (zakaz dla osób poniżej 16. r.ż.) i Norwegia (podniesienie progu z 13 do 15 lat).
W lutym w Danii zakazano tel. komórkowych we wszystkich szkołach i świetlicach. Wg tamtejszych danych 60% chłopców w wieku 11-19 lat nie spotykało ani 1 przyjaciela w swoim czasie wolnym.
ChRL
Chiny ograniczają eksport technologii zw. z metalami ziem rzadkich, co może być eskalacją wojny handlowej z USA. Eksport do zagranicznych użytkowników wojskowych został zakazany, a każdy eksporter 1 z 17 metali kluczowym dla przemysłu moto, elektronicznego i obronnego musi mieć licencję. Chiny dominują na rynku, mając 44 mln z ok. 110 mln ton światowych złóż tych surowców. Kontrolują też 90% światowego przetwórstwa metali ziem rzadkich.
Czechy
Andrej Babisz, lider zwycięskiej partii ANO, zapowiedział, że jego rząd nie wesprze już więcej Ukrainy wojskowo bezpośrednio z budżetu państwa, a jedynie za pośrednictwem UE.
O czeskiej inicjatywie organizowania na świecie amunicji dla Ukrainy, której likwidację postulował w kampanii, powiedział, że była dobra, ale powinna być realizowana przez NATO. Ukraina dostała z niej 1,5 mln pocisków artyleryjskich.
Rosja
Putin przyznał, że Rosja jest odpowiedzialna za katastrofę samolotu Azerbaijan Airlines z grudnia 2024, w której zginęło 38 osób; został uszkodzony pociskami przeciwlotniczymi i rozpadł się, gdy lądował w Kazachstanie. Samolot leciał z Baku do Groznego w Czeczeni, a gdy zbliżał się, trwał atak ukraińskich dronów. Azerbejdżan oskarżał Moskwę o próbę ukrycia odpowiedzialności i żądał przeprosin oraz odszkodowania. Putin zapowiedział teraz wypłatę odszkodowań.
Iran
Czasowo zawieszono kary za brak hidżabu; nowy prezydent Masud Pezeshkian skrytykował przymus i opowiedział się za prawem wyboru dla kobiet, nawiązując do śmierci Mahsy Amini, która wywołała masowe protesty. Obowiązek noszenia konserwatywnego stroju w Iranie wprowadzono po rewolucji w 1979 r. Po 2022 r. władze nasiliły monitoring i kary.
Prezydent zapowiedział też otwartość na wizyty międzynarodowych inspektorów nuklearnych. Ostrzegł, że awanturnicza polityka na Bliskim Wschodzie może „podpalić region”.
11.10
Palestyna
Zawieszenie broni w Strefie Gazy weszło w życie w piątek o 12:00; izraelskie wojsko częściowo wycofało się, kontrolując 50% Strefy Gazy, wobec wcześniejszych 75%. Izraelczycy wycofali się z miasta Gaza, części Rafah i Chan Junus. Palestyńczycy mogą poruszać się swobodnie, ale nie powinni zbliżać się do wojsk izraelskich.
Do 12:00 w poniedziałek Hamas ma uwolnić 20 żyjących zakładników i wydać ciała 28 zabitych. Po tym Izrael ma zwolnić 250 Palestyńczyków skazanych na dożywocie oraz 1700 mieszkańców Gazy.
Dziesiątki tysięcy Palestyńczyków (z 700-800 tys., którzy uciekli) zaczęło wracać do zniszczonych domów w Gazie, gdzie przed inwazją mieszkał ok. milion osób.
Plan Trumpa zakłada dalej m.in. rozbrojenie Hamasu i odbudowę Strefy. Centralne Dowództwo USA organizuje 200 żołnierzy do nadzoru rozejmu. Będą też koordynować pomoc humanitarną i bezpieczeństwo. Nie będą wchodzić do Strefy Gazy. Udział wezmą też żołnierze z Egiptu, Kataru, Turcji i Emiratów. Plan przewiduje utworzenie Międzynarodowych Sił Stabilizacyjnych po początkowej fazie nadzoru USA.
Belgia
Islamiści szykowali zamach na premiera Belgii. W Antwerpii zatrzymano 3 osoby za szykowanie zamachu dżihadystycznego na premiera De Wevera; mężczyźni w wieku 17-24 mieli gotowy ładunek wybuchowy i części do drona.
Oskarżono ich o próbę zamachu terrorystycznego. W tym roku w Belgii wszczęto już ok. 80 postępowań dot. terroryzmu, więcej niż w całym 2024 r.
UE
Nowe propozycje KE w „strategii wsparcia LGBTIQ+ na lata 2026-2030” zakładają, że dzieci będą mogły wybrać płeć w każdym wieku, bez ograniczeń wiekowych.
Propozycje zakładają też możliwość zakazania terapii opartej na rozmowie dla dzieci z problemami tożsamości płciowej. Zapisy te nie są zatwierdzone przez kraje, Komisja zapowiada „wymianę dobrych praktyk” między państwami, by promować swoje propozycje.
Litwa
Państwa bałtyckie szykują plany masowej ewakuacji setek tysięcy obywateli z terenów graniczących z Rosją. W stan gotowości stawiane są policja, straż graniczna oraz ochotnicze formacje zmilitaryzowane. Plany państw bałtyckich są wspólne. Miasto Kowno przygotowuje się na przyjęcie ok. 300 tys. ewakuowanych.
Estonia tworzy schroniska dla 1/10 swojej ludności, a Łotwa zakłada ewakuację 1/3 populacji. Żaden z krajów nie planuje ewakuacji ludności za granicę.
Węgry
KE bada doniesienia o węgierskich szpiegach w instytucjach unijnych pod przykrywkami dyplomatycznymi – o czym donoszą m.in. „Der Spiegel” i „De Tijd”. 1 z agentów w latach 2015–2017 miał spotkać się z urzędnikiem KE, próbując go zwerbować i przedstawił umowę o współpracy z węgierskim wywiadem.
Agent o pseudonimie „V.” miał opuścić Brukselę 7 lat temu, po tym, jak został zdemaskowany. Ujawniono też tożsamość kilku innych węgierskich szpiegów.
ChRL
Po raz pierwszy na świecie wszczepiono pacjentowi fragment wątroby od genetycznie zmodyfikowanej świni (ksenotransplantacja). Świnia przeszła 10 modyfikacji genetycznych, aby zapobiec odrzuceniu przeszczepu przez ludzki organizm. Przez miesiąc wszczepiony organ działał prawidłowo, produkując m.in. żółć i czynniki krzepnięcia. Usunięto go po 38 dniach z powodu powikłań, pacjent zmarł po pół roku od operacji.
Naukowcy z Hiszpanii i Chin są także na tropie kolejnej rokującej terapii dot. Alzhaimera. Opracowali terapię z użyciem nanocząstek, która u myszy odwróciła objawy. Terapia celuje w naprawę uszkodzonej bariery krew–mózg, która w Alzheimerze przepuszcza toksyny. Już po godzinie od podania nanocząstek myszom poziom toksycznego amyloidu w ich mózgach spadł o ponad 50%.
Myszy po 6 mies. terapii zachowywały się jak zdrowe i młode, odzyskując sprawność ruchu i umysłową. Nanocząstki naśladują białko, które naturalnie usuwa amyloid, co pozwala na ponowne uruchomienie procesu „oczyszczania” mózgu. Otwiera to drogę do tworzenia leków, które zamiast tylko usuwać amyloid, będą odbudowywać naczynia mózgowe i barierę krew–mózg.
Hiszpania
Donald Trump zasugerował, że Hiszpania powinna być usunięta z NATO za zbyt niskie wydatki na obronność – nie chce ona dotrzeć do 5% PKB, uważa 2,1% za wystarczające. Władze Hiszpanii odpowiedziały, że kraj jest „zaangażowanym i pełnoprawnym członkiem NATO” i wypełnia swoje cele.
Wenezuela
Pokojowego Nobla dostała liderka demokratycznej opozycji w Wenezueli, Maria Corina Machado, za „niestrudzoną walkę o sprawiedliwe i pokojowe przejście od dyktatury do demokracji”. Jej kandydatura została zablokowana przez władze Maduro, a po wyborach pozostała w kraju w ukryciu.
Rosja
Chociaż w 2023 r. rosyjskie media i szef Grupy Wagnera zapewniali, że syn rzecznika Kremla, Nikołaj Pieskow, walczy na Ukrainie, to okazuje się, że w tym czasie przebywał na luksusowych wakacjach na Malediwach, w Turcji i Emiratach. W kwietniu 2023 chwalił się on otrzymaniem medalu „za odwagę” w walkach.
PAT
