W końcowej części mowy (kazania) Skarbimierczyk ustosunkował się do krucjat religijnych w Ziemi Świętej, prowadzonych przeciw muzułmanom (Saracenom). Papieskie błogosławieństwo dla chrześcijańskiego rycerstwa było wtedy jak najbardziej słuszne i potrzebne, ponieważ Ziemia Święta „jest uświęcona narodzeniem, mieszkaniem i śmiercią Jezusa Chrystusa, a ponieważ jest w niej czczony nie Chrystus, ale zdradliwy Mahomet, godzi się, aby toczono w niej walkę w celu jej odzyskania”. Natomiast krucjaty przeciwko innym ludom pogańskim powinny zawsze podlegać ocenie sprawiedliwości podejmowanych wojen.
Jednak nawet podczas prowadzenia wojny sprawiedliwej każdy, kto w niej walczy, powinien się wystrzegać czynów nieprawych, wiedzionych złą intencją. Wtedy bowiem „owa zła intencja czyni wojnę dla niego niesprawiedliwą”. Każdy walczący w wojnie sprawiedliwej powinien zaś okazać się posłuszeństwem dowódcy oraz męstwem, a więc nie ulegać łatwo sile nieprzyjaciela. Na nim to bowiem spoczywa obrona narodu. Lepiej ponieść śmierć niż zachować się tchórzliwie lub niegodnie rycerza. „Śmierć ciała” jest chwalebna, „śmierć cywilna” – hańbiąca.
Przedostatni akapit mowy jest podsumowaniem wyraźnie nawiązującym do sytuacji monarchy katolickiego Władysława Jagiełły sprzymierzonego z poganami (Żmudzinami i Litwinami) przeciwko europejskiemu zakonowi rycerskiemu Najświętszej Marii Panny:
„Kto chce, niech rozumie, że nie jest złe, aby monarcha katolicki w nieuniknionej konieczności wzywał pogan na wojnę sprawiedliwą przeciwko złym chrześcijanom, jeżeli, rozumując po ludzku, inaczej nie może sobie poradzić”. W omawianej mowie Stanisław ze Skarbimierza przygotował argumentację w sporach z Krzyżakami – dyplomatycznych i sądowych – prowadzonych mimo zwycięstwa grunwaldzkiego przez Pawła Włodkowica, który był doktorantem Skarbimierczyka.
Źródła:
- Stanisław ze Skarbimierza, Kazanie o wojnie sprawiedliwej i niesprawiedliwej, tłum. L. Ehrlich, [w:] Stanisław ze Skarbimierza, Mowy wybrane o mądrości, opr. M. Korolko, Kraków, 2000.
- Ludwik Ehrlich, Polski wykład prawa wojny XV w. Kazanie Stanisława ze Skarbimierza ‘De bellis iustis’, Warszawa, 1955.
- Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, opr. Zespół Biblistów Polskich, Poznań, 1991.
- Teresa Grabińska, Filozofia wojny, pokoju i bezpieczeństwa. Od Platona do Clausewitza, Wrocław, 2012.
- św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 16, Miłość, tłum. A. Głażewski, London, 1967.
